voor vragen: info@stichtingmisbruikt.nl

Georganiseerd gewelddadig seksueel misbruik van kinderen

Stichting Misbruikt! behartigt de belangen voor mensen die te maken hebben of hebben gehad met seksueel misbruik en geweld in georganiseerd verband. Zowel voor mensen die dit als kind meemaken of hebben mee gemaakt als voor mensen die als volwassene slachtoffer zijn of zijn geweest van georganiseerd misbruik. Stichting Misbruikt! is geen hulpverlenende organisatie. Maar als je vragen heb kun je contact opnemen met info@stichtingmisbruikt.nl

Verschillende vormen van seksueel geweld.

Zonder enig slachtoffer tekort te willen doen, dan wel niet serieus te nemen, is het belangrijk om aan te geven wat wij vanuit de stichting verstaan onder seksueel geweld in de verschillende verschijningsvormen. Allereerst sluiten wij aan bij de begrippen zoals door de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld in ‘Op Goede Grond’ is beschreven. Dan gaat het over strafbaar seksueel grensoverschrijdend gedrag dat zowel in de echte wereld als digitaal kan zijn dan wel een combinatie daarvan.

• Als wij het hebben over grensoverschrijdend dan doelen wij op een relatief lichte vorm van seksueel geweld. Dan kun je denken aan seksueel betasten, seksueel getinte appjes of foto’s sturen en dan hoeft hierbij geen sprake te zijn van een afhankelijkheidsrelatie. Voor slachtoffers van deze vorm van seksueel gedrag zijn wij niet. Niet omdat wij dat niet erg vinden, maar omdat hiervoor andere hulpverlening aanwezig is en de gevolgen over het algemeen niet levenslang worden meegedragen.
• Bij een eenmalige verkrachting door een vreemde of een bekende biedt het Centrum Seksueel Geweld (CSG) uitstekende en adequate hulpverlening. Ook is het CSG de aangewezen toegang tot opsporing.
• Kinderen die langdurig in een afhankelijkheidsrelatie seksueel zijn misbruikt is een groep waar wij ons voor in willen zetten. Deze groep is groot. Het langdurig seksueel misbruik binnen de familie komt veel voor. Vaak gaat deze vorm van misbruik ook gepaard met het maken van opnamen en het digitaal delen van die opnamen. Het is pas de laatste jaren dat meer aandacht is voor deze groep, om wie ook vaak nog een sfeer van ongeloof hangt. Hoe jonger het kind hoe minder geloof wordt gehecht aan de signalen die een kind afgeeft. Zo staat bijvoorbeeld het Child Sexual Abuse Material (CASM) van hele jonge kinderen niet verhouding tot de zaken die voor de rechter komen.
• Kinderen die slachtoffer zijn van georganiseerd gewelddadig seksueel misbruik, vaak binnen de familiesfeer, ook vaak intergenerationeel. Het bestaan van deze vorm van georganiseerd seksueel geweld is eerst eind december 2022 als onomstreden vastgesteld door de Commissie Hendriks. Deze vorm van seksueel geweld wordt door de Commissie Hendriks ook beschreven. En dit geweld is verschrikkelijk. Dit is ook een groep waarvoor wij ons in willen zetten. Kinderen die signalen afgeven over deze vorm van seksueel misbruik worden vrijwel nooit geloofd en als zij uit die organisatie, of netwerk, weten te ontsnappen leven zij vaak een leven van een eenzaamheid en blijvend getraumatiseerd. Door het misbruik en het geweld en door de secundaire victimisatie van het nergens geloofd worden.

Het lijkt een geleidende trap, het misbruik wordt steeds erger. In de laatste categorie wordt bijvoorbeeld een baby van 19 dagen oud gepenetreerd en wordt een meisje van vier door drie mannen achterelkaar verkracht, vaginaal en anaal. Maar dat willen we niet en helaas willen we het ook niet weten. We willen niet weten dat die aardige leraar jarenlang zijn beide dochters om de beurt verkracht. Die leraar lijkt op je broer, op je man. We willen zeker niet weten dat baby’s en peuters worden verkracht, want we zien ons eigen peutertje en dat beeld is te gruwelijk. Maar het gebeurt! En het bewijs daarvan staat op internet, op WhatsApp of Signal berichten of welke andere digitale mogelijkheden er zijn. We willen ons wel kwaad maken over een hand op de bil van een medewerker of seksueel grensoverschrijdend gedrag van een talentenscout. Dat is behapbaar, dat lijkt oplosbaar met een goed gesprek, ontslag, vervolging of een som geld. Maar als het te erg is dan haken we af. Wij als maatschappij. We willen niet geloven dat dat gebeurt en als we het niet geloven dan is het niet gebeurd. Dat zijn de slachtoffers die ons nodig hebben.

Want de gevolgen van het op hen uitgeoefende geweld zijn voor deze slachtoffers extreem groot, op ieder levensgebied: psychisch, fysiek en somatisch. Complexe vormen van posttraumatische en/of dissociatieve problematiek, verstoorde hechting, ernstige verwondingen, verstoord stress- en immuniteitssystemen. Dit betekent een levenslange kwetsbaarheid.

Voor deze slachtoffers is het amper mogelijk zich los te maken van de groep, sekte of het georganiseerde netwerk waarin het is opgegroeid. Dit komt door de extreme dreiging wat veel angst voor de gevolgen voor zichzelf of anderen oproept. Daarnaast spelen ingewikkelde loyaliteitsproblemen een rol. Je bent tenslotte opgevoed door deze mensen. Een netwerk of sekte verlaten betekent vaak ook je familie verlaten inclusief de mensen waar je een hechte band mee hebt. Vaak hou je niemand over als je eruit stapt, zeker ook omdat de enige mogelijkheid vluchten en je contact met alles en iedereen kwijt bent. In deze maatschappij ontbreekt de kennis dat deze extreme vormen van misbruik voorkomen. Een slachtoffer staat er vaak alleen voor. Er zijn geen goede opvangmogelijkheden en er is een ernstig tekort aan gespecialiseerde behandeling.

Er is binnen de jeugdzorg en de (jeugd)ggz, en de somatische gezondheidszorg een groot gebrek aan kennis en behandelvaardigheden van deze problematiek. Bovendien zijn er veel te lange wachttijden.

Bij politie en justitie ontbreekt ook de kennis, er wordt nauwelijks aan opsporing gedaan. Daarnaast heeft de Commissie Hendriks de aanbeveling om het team Zeden van het OM te laten adviseren door de afdeling mensenhandel. Georganiseerd gewelddadig seksueel geweld heeft echter meer raakvlakken met het ondermijnende delict mensenhandel dan met een enkelvoudig zedendelict. Dit vraagt een totaal andere benadering, zowel qua bejegening van een slachtoffer/aangever als qua opsporingsstrategie. Daarom pleiten wij ervoor dat de aanpak van georganiseerd gewelddadig misbruik van kinderen wordt ondergebracht bij het mensenhandelteam (AVIM), in welk team de expertises zeden en mensenhandel zijn verenigd. Dit houdt in dat een aangifte van deze vorm van seksueel geweld kan worden gedaan bij een AVIM. Idealiter ziet de Stichting een concentratie van deze zaken bij de Landelijke Eenheid, omdat het maximum aan expertise te garanderen. Maar dit houdt ook in dat voor de aanpak van deze ondermijnende criminaliteit een aangifte niet noodzakelijk is en dat het voor de politie een ‘haal’ delict wordt in plaats van een ‘breng’ delict. Dit betekent dat de opsporing actief moeten worden opgepakt en dat de daders vallen onder alle facetten van een criminele organisatie, zoals bijvoorbeeld ook bij drugshandel het geval is. Het initiatief voor onderzoek en het zoeken naar bewijs moet bij de politie en Openbaar Ministerie liggen. Hierbij zou de georganiseerdheid van gewelddadig seksueel misbruik van kinderen de leidraad bij de aanpak moeten laten zijn.

Voor het thema georganiseerd gewelddadig seksueel misbruik van kinderen heeft de stichting voor 2024-2027 de volgende doelen:

• Betere toegang tot het recht
• Betere toegang tot hulpverlening
• Het realiseren van een expertcentrum/meldpunt
• Verbeteren van de opsporing
• Erkenning voor het onderwerp

Zowel voor het realiseren van een expertcentrum als het verbeteren van de toegang tot het recht, de hulpverlening en het verbeteren van de opsporing betekent dat de stichting veel contacten heeft met de politiek, de overheid, media en nauw samenwerkt met de andere belangrijke organisaties om deze doelen vorm te geven. Dit klinkt erg beleidsmatig misschien, maar het is de bedoeling om zo snel mogelijk een expertisecentrum te realiseren en ook de toegang tot het recht en de opsporing te verbeteren. Je kunt hierover meer lezen in ons nieuwe beleidsplan, deze zal vanaf begin januari 2024 op onze website staan.

Contact
Je kunt contact met ons opnemen via ons e-mailadres: info@stichtingmisbruikt.nl

Bescherming van slachtoffers
door Herry Vos

Wat is een slachtoffer

Slachtoffer word je gemaakt als je iets wordt aangedaan waartegen je je niet hebt kunnen beschermen, of waartegen je niet door anderen bent beschermd. Ook word je slachtoffer als degene(n) waarvan jij (min of meer) afhankelijk bent voor je veiligheid iets wordt aangedaan waartegen deze zich niet kon beschermen.

Dat iets kan van alles zijn. In wezen doet het er niet zoveel toe wat het is, met één uitzondering: als het iets betreft dat je lichamelijke en/of geestelijke grenzen heeft overschreden, als de integriteit daarvan wordt geschonden, is de impact groter. Voorbeelden: een ongeval waarbij je (ernstig) gewond raakt, een natuurramp waardoor je gewond raakt, een overval, verkrachting.

De schade is het grootst als degene die verantwoordelijk is voor de aantasting, iemand is waarmee je emotioneel of anderszins een (vertrouwens)band hebt; of iemand waarvan je voor je bestaan, je veiligheid, afhankelijk bent. Dan hebben we het over emotionele verwaarlozing en (seksueel) geweld door ouders, grootouders, broers of zussen en andere nabije familieleden, of mensen waarmee een emotionele band bestaat, zoals een goede vriend of een leerkracht.

Vrijwel iedere aantasting van je lichamelijke integriteit betekent tevens dat ook de grenzen van je geestelijke worden overschreden.

Slachtoffer ben je niet, je wordt tot slachtoffer gemaakt.

Als je slachtoffer bent, betekent het dat je een beschermende laag om je heen deels of vrijwel geheel bent kwijtgeraakt. Je wordt kwetsbaarder dan je was.

In principe heeft iedereen een dergelijke laag; het is je weerstandsvermogen, je veerkracht. Deze verschilt van persoon tot persoon, en groeit in de loop van de ontwikkeling. Een baby heeft het al; denk aan het vermogen om een ander voor je te laten zorgen. Hoe sterk dit vermogen zich ontwikkelt is mede afhankelijk van de omgeving: naarmate deze meer steun en veiligheid biedt en stimuleert, des te beter de eigen bescherming zich zal ontwikkelen.

Wat zijn de consequenties van slachtoffer zijn

Gaten in de eigen beschermende laag betekenen een grotere kwetsbaarheid en grotere afhankelijkheid van de omgeving. Deze zal het ontbrekende moeten aanvullen. Een lastig en ook precair proces, waarbij de afstemming van de eigen bescherming en die van de omgeving cruciaal is. Te veel omgevingsbescherming draagt bij aan verlenging van de afhankelijkheid, te weinig bescherming door de omgeving versterkt de kwetsbaarheid die het gevolg is van het tot slachtoffer gemaakt zijn.

Slachtoffer zijn betekent niet dat eigen kracht ontbreekt.

Duidelijk is dat hoe jonger iemand is, en hoe kwetsbaarder van zichzelf, des te groter de impact van het ontstaan van deze gaten zal zijn. En dus hoe groter de afhankelijkheid van de bescherming door de omgeving.

Voor een kind is het in principe normaal dat het de ouders, andere familieleden, volwassenen in het algemeen en daaronder vooral zij die op enigerlei wijze een autoriteit zijn voor het kind, vertrouwt en daarmee toelaat als beschermer.

Als iemand dit vertrouwen heeft gekregen, kan deze een beschermende rol op zich nemen. En is daartoe verplicht, soms wettelijk en altijd moreel, als het kind dat nodig heeft.

Hetzelfde geldt als degene die gaten heeft opgelopen in haar of zijn beschermende laag, volwassen is. Dit is van belang omdat deze volwassenen, indien zij voor een kind de centrale veiligheidsfiguren zijn, die rol slechts goed kunnen vervullen bij voldoende steun van de omgeving.

Omgeving is een breed begrip. Iedereen die op enigerlei manier toegang heeft tot een slachtoffer valt eronder. Dat wil zeggen niet slechts je nabije familieleden, vrienden en kennissen, maar ook collega’s op het werk, leerkrachten op school en medeleerlingen, en media. In principe iedereen en alles, dus ook bijvoorbeeld ziekenhuispersoneel, politie, advocaten, officieren van justitie, rechters.

Daarbij gaat het niet alleen om de invloed van deze actoren direct op het slachtoffer, maar ook om de invloed van de actoren op diegenen die voor jou als slachtoffer van centrale betekenis zijn. Als het over kinderen gaat dus de ouders, broertjes en zusjes, grootouders.

Een ouder van een slachtofferkind staat – als het goed is – op de eerste plaats als beschermende persoon. Als de beschermingslaag van deze ouder door acties van anderen aangetast wordt, zal de ouder het kind minder goed kunnen beschermen. Daarnaast heeft het kind dan ervaren dat de ouder aangetast kan worden, wat voor het kind een grote betekenis heeft: het eigen slachtofferschap wordt groter. Dit fenomeen staat bekend onder de term secundaire traumatisering. Zo ontstaat een spiraal van steeds grotere gaten in de eigen beschermende laag en daarmee een nog grotere afhankelijkheid van de omgeving. Daarmee wordt het ontwikkelingsproces nadelig beïnvloed, kan zelfs vrijwel tot stilstand komen, of kiest een weg die leidt tot een scheef verlopende ontwikkeling.

Waarom heeft een slachtoffer recht op extra bescherming

Slachtoffer word je doordat je iets wordt aangedaan waar je niet om hebt gevraagd. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld een natuurramp, maar we beperken ons hier tot een andere persoon als degene die verantwoordelijk is voor dat wat je wordt aangedaan.

Het feit dat een persoon verantwoordelijk is voor de schade, houdt één op één in dat het slachtoffer recht heeft op bescherming door andere personen, zowel individueel als via instituties.

Dat recht is overigens in diverse nationale en internationale verdragen vastgelegd, waarbij het feit dat velen zich daar niets van aantrekken niet betekent dat het recht als iets kan worden beschouwd dat er niet toe doet.

Wie is verantwoordelijk voor de bescherming

Uit het voorgaande zal duidelijk zijn dat dit iedereen is die in relatie staat tot het slachtoffer. De aard van die relatie doet er minder toe, al is de verantwoordelijkheid het grootst is als er een emotionele band is tussen beiden, en wanneer er sprake is van een machtsrelatie waarbij het slachtoffer degene is die de onderliggende, afhankelijke, partij is. Zoals dat zich bijvoorbeeld voordoet bij verkrachting of een politieonderzoek of rechtszaak.

Daders kunnen alleen dan iets van bescherming bieden als zij zich volledig verantwoordelijk maken voor hun daden en dit volmondig erkennen naar het slachtoffer. Verder dienen zij zich te onthouden van iedere actie ten opzichte van het slachtoffer die door deze kan worden gevoeld als doorgaande bedreiging en misbruik; hoe subtiel die actie voor de omgeving ook kan lijken te zijn. Een kaartje met ‘Ik mis je’ bijvoorbeeld is opnieuw binnendringen in de persoonlijke levenssfeer van de ander.

Wat zijn de consequenties als slachtoffers onvoldoende worden beschermd

Ook hierover is reeds het een en ander gezegd. Samengevat komt het erop neer dat het slachtofferschap wordt bevestigd en daardoor vergroot, dat het vertrouwen in de wereld blijvend wordt beschadigd en dat het slachtoffer steeds meer in een isolement raakt. Het is niet nodig uit te wijden over de gevolgen daarvan ook voor de maatschappij al geheel.

Herry Vos

Juni 2022

Herry Vos was voor zijn pensionering werkzaam als kinder- en jeugdpsychiater/psychotherapeut hoofd polikliniek verslavingszorg in Noord-Nederland.

Hij is lid van het bestuur van het Kenniscentrum Transgenerationeel Georganiseerd Geweld (KTGG).

Hij schreef dit document op persoonlijke titel.
Dankjewel Herry.